facebook twitter instagram google-plus pinterest linkedin search heart chat eye trending-up clock font keyboard_arrow_up
M. Tekin Koçkar Öğretim Görevlisi Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
  1. Anasayfa >
  2. At Irkları >
  3. Finn Atı (Finlandiya)
M. Tekin KOÇKAR
7 Dakika Okuma Süresi
+ -

Finn Atı (Finlandiya)

Kuzey Avrupa’nın en eski evcil at ırklarından birisi olan Finn atları (Finnhorse) tarihsel süreç içerisinde yük ve çalışma atı olarak bazı Rus ve Avrupa atlarının da kan karışımlarından etkilenerek günümüze kadar gelmiştir.

Finn atlarının kökeni konusunda iki farklı teori bulunmaktadır. Birinci teoriye göre Vikinglerin bu atları M.S. 800 – 1050 tarihleri arasında bölgeye getirdikleri biçimindedir. İkinci teori ise kökeni Ural-Altay bölgesinin atlarına dayanan bu atlarla ilgili ilk bilimsel yazı Arkeolog Johannes Reinhold Aspelin tarafından yayınlanan “Finn Atlarının Doğuşu, 1886 – 1887” (Suomalaisen hevosen kotoperäisyydestä in 1886–1887) başlıklı yazıdır.

Finnhorse (sukuposti

Fotoğraf 1: Finn atı

Aspelin yazısında Fin-Ogur halklarının Ural ve Volga Bölgelerinden Finlandiya Körfezine göç ettiklerini ve bu göçle birlikte yanlarında bu atların atalarını da getirdiklerini belirtmektedir. Benzer teoriler tarihçi Pehr Adrian Gadd, veteriner Ludvig Fabritius, ziraat mühendisi Axel Alfthan (1862–1934) ve veteriner Kaarlo Gummerus (1840–1898) tarafından da dile getirilmiştir (Ojala, 1995).

Finn atları ile ilgili en eski belgelerden biri de Papa IX. Gregory’nin Gotland’lı[1] tüccarlara 1299 tarihinde yazdığı mektuptur. Mektupta Papa, tüccarları Hristiyanlığı kabul etmemiş olan Finlilere at sattıkları için kınamaktadır (Talaskivi, 1990).

Bu belge ile anlaşılacağı gibi Finliler XIII. yüzyılda at yetiştirme ve atçılık ile ilgili birçok çalışma yapmakta ve kendi at popülasyonunu arttırmaya çalışmaktadırlar. Bu dönemlerde ithal edilen diğer kuzey Avrupa ülkelerine ait atların Finn atlarını etkilediği görülmektedir. XVI. yüzyıla gelindiğinde Finlandiya Krallığının himayesinde, Batı Finlandiya’da büyük bir aygır çiftliği kuran Gustav Vasa, Orta Avrupa’dan getirttiği Friesian ve Oldenburg ay-gırları ile melezlemeler yaptı. Gustav Vasa, 1556 yılında Kral’a yazdığı bir mektupta çiftlikte 231 adet damızlık aygır bulunduğundan söz etmektedir.

Finnhorse (flickr

Fotoğraf 2: Finn atları padokta

Vasa, askeri alanda da birçok reform gerçekleştirmiş, hafif süvari birliklerini oluşturarak uygun atlar yetiştirilmesine öncülük etmiştir. En önemli çalışması atların gücünün ve cidago yüksekliklerinin arttırılması konusunda olmuştur. Vasa’nın başlattığı bu çalışmalar 1650 yılına kadar devam etmiştir. 1651 yılında kapatılan çiftliklerin en önemli aygırları Gotland’da bulunan Pori Damızlık Yetiştirme Çiftliğine götürülmüştür (Ojala, 1995).

FinnhorseDraft2 (Kidd,1995)

Fotoğraf 3: Finn yük çekme atı

Tarihsel süreç içerisinde Orlov, Don, Arap ve Andalusian aygırları ile de melezleme çalışmaları yapılan Finn atları en çok askeri amaçlarla kullanılmıştır. Orta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde süren Otuz yıl Savaşlarında (Thirty Years' War - 1618–1648) Fin-landiya ve İsveç Ordusu tarafından kullanılmış ve büyük yararlar sağlamıştır.  19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan Fin milliyetçiliği akımı, Finlandiya’da atçılığı da etkilemiştir. 20 Kasım 1894 yılında kurulan ilk Finn Atları Yetiştiricileri Derneği (Hevoskasvatusyhdistys Hippos, şimdiki Suomen Hippos), Finn atlarını ulusal sembol olarak kabul ederek safkan yetiştirme çalışmalarını başlatmıştır. 1905 yılında Finn atlarının standartları belirlenmiş ve 1907 yılından itibaren de aygır kayıtları tutulmaya başlanmıştır. Yapılan ilk çalışmalarda Finn atlarının görünüşündeki farklılık ortadan kaldırılmaya çalışılmış ve 1920’li yıllarda performans denemeleri ülke genelinde tanıtılmıştır.

II. Dünya Savaşı öncesine kadar Süvari birlikleri ve Atlı Polis teşkilatlarınca kullanılmış olan Finn atlarının sayıları savaştan sonra çok azalmıştır. Kayıtlara göre savaş öncesinde 380.000’in üzerinde olan at sayısı, savaştan sonra 18.000 adete düşmüştür. Savaş sonrasında yeniden yapılanma programları ile üretime hız verilmiştir. 1960’lı yıllarda 400.000’in üzerine çıkan at sayıları daha sonra teknolojik gelişmeler, tarımda makinalaşma gibi nedenlerle at sayılarında tekrar hızlı bir düşüş yaşandı. 1970’li yıllarda 90.000’e, 1980’lerde 70.000’e düştü. 1987 yılındaki sayımda ise 14.100 adet at bulunmaktaydı. 1990’lı yıllarda yeniden bir yapılanmayla at popülasyonunda artış sağlanmaya çalışıldı. Günümüzde FAO 2011 istatistiklerine göre Finlandiya’da 75.500 kadar at bulunmaktadır. Bunların yaklaşık 20.000 kadarının Finn atı olduğu tahmin edilmektedir [2]. Finlandiya dışında Almanya, Hollanda, Avusturya, İsveç ve Norveç gibi ülkelerde az miktarda da olsa Finn atı bulunmaktadır.

Fotoğraf 4: Finn atı dressage çalışmasında

Finn atları günümüzde binek tipi, tırıs tipi, pony tipi ve ağır yük tipi olmak üzere dört cins biçiminde yetiştirilmektedir. Atlar, damızlık kitabına kayıt edilmeden önce sıkı testlerden geçirilmektedirler. Yürüyüş, güç, araba çekme ve biniş performanslarını içeren testlerden başarıyla geçen atlar aygır kitabına cinsine göre kayıt edilmektedirler.

Finn atları cins özelliklerine göre pony kulüplerde, arabalı veya binicili tırıs yarışlarında, at terbiyesi, dressage, cross country ve eventing gibi İngiliz disiplini içeren yarışlarda, atlı dayanıklılık yarışlarında, binicilik kulüplerinde ve hipoterapide kullanılırlar.

Finn atlarının ortalama cidago yükseklikleri cins özelliklerine göre 130 – 155cm. arasında değişmektedir. Düz ve uzun bir başı, düzgün profili vardır. Kulakları birbirinden uzak, küçük ve hareketlidir. Boynu iyi biçimlenmiş olmasına rağmen omuzlarına sabitlenmemiştir. Sırtı uzun ve orta genişlikte, sağrısı yuvarlak ve orta genişliktedir. Düzgün ve iyi kemikli bacakları vardır. Toynakları serttir. Genel olarak donları koyu aldır. Az miktarda da olsa alaca, yağız ve demirkır donlara da rastlanmaktadır. Alın, yüz ve bacaklarında küçük par-çalar halinde seki ve nişaneler kabul edilmektedir [3].

Finnhorse (flickr

Fotoğraf 5: Finn atı


KAYNAKLAR

TALASKİVİ, Soini (1990). Suomalainen Hevoskirja (Finnish Horse Book), Otava Kustannusosakeyhtıö, Helsinki.

OJALA, Ilmari (1995). Suomenhevonen (Finnhorse), In Aalto, Jouni, Tammen Suuri hevoskirja 3 (in Finnish), Helsinki: Tammi.

http://www.hippos.fi/hippos/muut/in_english/the_finnhorse

http://hay-net.co.uk/the-finn-horse-a-breed-close-to-my-heart/

https://horsephenomena.com/viewpost.php?id=37369

https://finnhorseblog.com/


FOTOĞRAFLAR

1. http://www.flickr.com

2. Kidd, 1995

3. http://www.sukuposti.net

4. http://www.flickr.com

5. http://www.flickr.com

6. http://hay-net.co.uk/the-finn-horse-a-breed-close-to-my-heart/


[1] İsveç’in kuzeyinde yer alan bir kanton

[2] http://faostat3.fao.org

[3] http://www.theequinest.com